/// Liftinstituut Solutions Türkiye’nin Katkılarıyla///
Günümüzde yapıların fonksiyonel olmasında ve verimli çalışabilmesinde dikey taşıma elemanlarının önemi oldukça yüksek. Binalarda gerek mülk sahibi gerekse kiracı olarak bulunan insanların yaşam alanlarına etkin bir şekilde ulaşabilmesi, binaların değerini önemli ölçüde etkileyen bir unsur. Bina tipine ve fonksiyonuna göre beklenti daha da yükselmekte, kullanıcılar günümüzde hız ve konfora her zamankinden fazla önem vermektedir. Bu da düşey taşıma elemanlarının talebe göre şekillendirilmesi ihtiyacını doğurmaktadır. Dolayısıyla, binalar henüz tasarım aşamasında iken kullanılacak ekipman için planlama yapılması elzemdir.
Yeni bir binada düşey sirkülasyon sistemi gereksinimleri neye göre belirlenmelidir?
Planlama, düşey sirkülasyon gerekliliklerinin hesaplanması, kullanıcıların ve ihtiyaçlarının analiz edilmesi anlamına gelir. Planlama, tasarım aşamasında yapılmalıdır. Herhangi bir hesaplamaya başlanmadan önce ana girdiler belirlenmelidir. Binamızın tipi, yeri, fonksiyonu, nasıl işletileceği gibi etmenler ortaya çıkarılmalı; daha sonra kullanıcı sayısı, kullanıcı özellikleri, taşıma sıklığı ve taşıma senaryoları göz önüne alınmalıdır. Ardından beklentiler belirlenmelidir. Taşıma ihtiyacı için hedeflenen zaman, yoğunluk ve konfor sınırları tespit edilmelidir. Bu değerlerin tespiti binanın ve sirkülasyonun tam bir analizini gerektirmektedir. Bina tipine göre bu analizlerin sonuçları önemli ölçüde değişiklik gösterecektir.
Girdi parametrelerine göre yapılan bir hesaplamadan sonra düşey taşıma elemanlarının özellikleri belli olmalıdır. Bu özellikler, asansörler için yer, sayı, kapasite, hız değerleri olurken yürüyen merdivenler için sayı, yer, basamak genişliği şeklindedir.
Servis ve tedarik amacıyla kullanılan asansörler için ise günlük çalışma sıklıkları, taşınacak ekipman ve ulaştırma hedefleri baz alınarak hesaplamalar yapılmalıdır.
Düşey sirkülasyon planlamasında dikkate alınması gereken diğer konu ise sınırlamalardır. Özellikle yasal mevzuat, binada düşey taşıma için kullanılabilecek maksimum alan ve tabii ki bütçe, analiz ve hesapların hudutlarını belirleyecektir. Amaç ise optimum çözümdür.
Mimari açıdan ise dikey sirkülasyon planlaması yapılırken asansör çekirdekleri için ayrılan alan belirleyici olmaktadır. Bina ihtiyaçlarına uygun minimum asansör sayısı hesaplandıktan sonra asansörler için gerekli kuyu ölçüleri belirlenmelidir. Özellikle asansör özelliklerine göre bir makine dairesi gerekli olacaksa makine dairesi boyutları ve makine dairesine ulaşım yolları tasarlanmalıdır. Asansör kuyusu için gerekli hacimler çizimlere yerleştirilirken özellikle son kat ve kuyu dibi ölçülerine dikkat edilmelidir.
Yürüyen merdivenlerde ise dikkat edilmesi gereken ölçü parametreleri; betonarme açıklığı, yürüyen merdivenin katlara oturduğu noktalardaki tırnak boyutları ve eğer yürüyen merdiven bir zemine oturuyorsa karkasın alt istasyonu için kuyu boyutlarından oluşmaktadır. Genellikle 15 m’den uzun yürüyen merdivenler için orta destek elemanlarının varlığı da dikkate alınmalıdır.
Bina tipine ve özel ihtiyaçlara göre servis asansörlerinin sayıları belirlenmelidir. AVM ve hastane gibi az katlı ve yatay olarak tasarlanmış bina tiplerinde çok sayıda servis asansörü kullanılırken, ofis binalarında az sayıda fakat yüksek kapasitede servis asansörleri tercih edilmelidir.
Ülkemizde yapı yüksekliği 51,5 m üzerinde olan binalar yüksek bina kategorisine girmektedir. Bu tür binalarda en az 1 adet yangından korunmuş hole sahip itfaiyeci asansörü zorunludur. Ayrıca kat sayısı 4 ve üzeri olan binalarda en az 1 asansör, 10’u geçen binalarda 1 adet ek servis asansörü ve kat alanı 800 m2’yi geçen binalarda 2 adet asansör temini zorunlu kılınmıştır. Ülkemizde bina ruhsatlarının alınması asansörlerin üçüncü parti kuruluşlar tarafından denetlenerek onaylanmasına bağlı olduğundan yönetmelik gereklilikleri tasarım aşamasında mutlaka dikkate alınmalıdır. Asansörlerle ilgili bina gereksinimlerini belirleyen iki adet ana yönetmelik bulunmaktadır:
- Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği
- Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
Bunlarla birlikte asansör kurulumlarının da aşağıdaki yönetmelikler ve eklerine uygun olması gerekmektedir:
- Asansör Periyodik Kontrol Yönetmeliği
- Asansör Yönetmeliği
Asansörler tahrik türlerine göre hidrolik ve elektrikli olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Hidrolik asansörler çok yüksek kapasiteli (3 tondan 22 tona kadar) asansörlerin temini açısında elektrikli asansörlere göre daha ekonomik çözümler sunmaktadır. Bununla birlikte hızları elektrikli asansörlere göre düşüktür. 1 m/s’den daha yüksek hızlarda ise elektrikli asansör kullanma zorunluluğu bulunmaktadır.
Asansör ve yürüyen merdivenlerin bina tasarımlarına entegrasyonu, tasarım aşamasında plan, hesap ve kuralların dikkate alınarak ilerlediği bir süreçtir. Efektif ve optimum özelliklerde bir tasarımın yapılabilmesi için doğru girdilerle çalışılması azami önem arz etmektedir.
bi_özet gayrimenkul 